درس پانزدهم فارسی ششم ابتدایی درس میوۀ هنر

اهداف درس پانزدهم فارسی ششم ابتدایی درس میوۀ هنر

آشنایی با نمونه ای برجسته از شاعر توانمند معاصر؛
آشنایی با قالب قطعه؛
تقویت مهارت در فهم و درک مناظره در قالب شعر ؛
تقویت روحیهٔ مثبت اندیشی و ثمربخشی؛
گسترش درک و شناخت آفات بی حاصلی و بی ثمری؛
آشنایی با شبه جمله و کاربرد آن.

نکات مهم درس پانزدهم فارسی ششم ابتدایی درس میوۀ هنر

قالب درس: قطعه

قالب قطعه: قطعه شعری است که مصرع های زوج آن هم قافیه اند.

موضوع آن اخلاقی، اجتماعی، تعلیمی است.

ابیات قطعه از ابتدا تا پایان به یکدیگر مربوط اند

و تعداد ابیات قطعه بین 3تا 15 بیت است.

اما گاهی این تعداد تا به 50 بیت و بیش از آن هم رسیده است.

از میان شعرای پارسی گو، انوری، ابن یمین و پروین اعتصامی بیش از دیگران به این قالب پرداخته اند.

بیت اوّل: ( یکی روز ): به معنی یک روز، روزی( قید زمان )

نمونه ای از قطعه

خلید خار درشتی به پای طفلی خرد          به هم برآمد و از پویه بازماند و گریست
بگفت مادرش این رنج اوّلین قدم است        ز خار حادثه، تیه وجود خالی نیست…

پیام شعر میوۀ هنر: سرانجامِ بی ثمری و بی حاصلی، خواری و نابودی است.

شعر «میوه هنر » مناظره ای است بین سپیدار و تبر.
در این شعر از جان بخشی (جاندار پنداری، تشخیص) بهره گرفته شده است.

نکات مهم شعر درس پانزدهم فارسی ششم ابتدایی درس میوۀ هنر

بیت دوم: بین واژه های «بیخ، بن، شاخ » و «تیشه، هیزم شکن، ارّه، نجار » تناسب وجود دارد.

منظور از دست قَدَر همان دست تقدیر و سرنوشت است.
کاین موسم حاصل بُوَد: اکنون زمان ثمربخشی است.

در بیت ششم: آتش گر ( آتش + گر ) کلمهٔ غیر ساده است.

در بیت هفتم: «آوخ » شبه جمله است.

معنی بیت هشتم: در نهایت هر یک از اجزای من به گوشه ای افتاد.

دیگر از من چیزی باقی نماند و نیست و نابود شدم.

در این بیت بین واژه های «تار، پود، جامه » تناسب وجود دارد.

معنی بیت هشتم: شاخه ای که مغرورانه سر بلند کند و حاصل و ثمری نداشته باشد،

سرانجامی به جز نیستی و نابودی نخواهد داشت، (شاخ: مخفف شاخه).

معنی بیت نهم:ای کسی که ادعای فضل و هنر داری

ثمرهٔ انسان چیزی به جز دانش و حکمت نیست اگر آمادهٔ قدم نهادن در این راه هستی، بسم اللّٰه.

میوه فروشِ هنر: ترکیب اضافی (هنر: مضافٌ الیه، میوه فروش: مضاف)

مفهوم بیت دوازدهم با ضرب المثل: «دو صد گفته چون نیم کردار نیست » هم سویی دارد.

گفته بیهوده: سخن بی ارزش

بیت سیزدهم: بین واژه های «شب و روز و مه و سال » تناسب وجود دارد.

روز عمل و مزد: منظور روز قیامت است.

دانش زبانی درس پانزدهم فارسی ششم ابتدایی درس میوۀ هنر

شبه جمله: منظور از شبه جمله، کلمه یا گروهى از کلمات اند

که غالباً براى بیان حالات عاطفى گویندهبه کار مى روند و همچون جمله، پیامى را از گوینده به خواننده منتقل مى سازند؛

امّا چون برخلاف جمله، از دو بخش نهاد و گزاره، تشکیل نشده اند، «شبه جمله » نامیده م ىشوند.

مثال: دوری و دوستی، من و دروغ!

صوت کلمه اى است که نقش فعل یا جمله را بازى مى کند،
بى آنکه شکل آنها را داشته باشد و براىبیان عواطف و احساسات، به کار رود.
در برخى از کتا بهاى دستورى، شبه جمله، اصوات نامیده شده است.
برای بیان حالات روحی و درونی چون شادی، تعجب، درد، افسوس و مانند آنها
از کلماتی همچون به به، وه، آه، آوخ و جز آنها استفاده می شود که به آن «شبه جمله » یا «صوت » می گویند.
اقسام شبه جمله:
شبه جملهٔ امید و آرزو و دعا: کاش، ای کاش، الهی، ان شاء اللّٰه؛
شبه جملهٔ تحسین و تشویق: خوب، آفرین، مرحبا، بَه بَه، بارک اللّٰه؛
شبه جملهٔ درد و تأسف: آه، واویلا، وای، دریغ، فریاد؛
شبه جملهٔ تعجب: به، وه، اوه، عجب، شگفتا؛
شبه جملهٔ تنبیه و تحذیر: امان، مبادا، زنهار؛
شبه جملهٔ امر: یا اللّٰه، بسم اللّٰه، خاموش، خفه؛
شبه جملهٔ احترام و قبول: چشم، قربان، ای به چشم؛
شبه جملهٔ جواب و تصدیق: بله، آری، البته، ای، ای واللّٰه (ای واللّٰه تلفظ عامیانهٔ آن است).

کاربرد شبه جمله:

جانشین جمله است و همراه حرف اضافه به کار می رود و متمم می گیرد:
مرحبا به این فکر و اندیشه!
جانشین جملهٔ پایه است و همراه حرف ربط می آید و جمله پیرو می گیرد:
افسوس که افسانه سرایان همه خفتند!
ای کاش که هر روز شما را می دیدم!
بی همراهی حرف اضافه و حرف ربط به کار می رود و حکم جمله مستقل دارد:
بارک اللّٰه! به شما تبریک می گویم.
آفرین! خوب نوشته ای.
بدون حرف اضافه و حرف ربط به کار می رود و نقش قیدی پیدا می کند:
علم و آزادگی و حُسن و جوانی و هنر عجبا هیچ نیرزد که بی سیم و زرم!
بدون همراهی حرف اضافه و حرف ربط در جایگاه مسند:
خوشا شیراز و وضع بی مثالش          خداوندا، نگه دار از زوالش

حکایت افلاطون و مرد جاهل درس پانزدهم فارسی ششم ابتدایی درس میوۀ هنر

پیام حکایت افلاطون و مرد جاهل:

این حکایت دانش آموزان را با رفتار بزرگانی چون افلاطون آشنا می کند.
همچنین چاپلوسی را مورد نکوهش قرار می دهد
و موجب تقویت عزّت نفس و بی توجهی به تملق های بی پایه و اساس می گردد.