فصل پنجم پیشرفت علوم و فنون در دوره ی اسلامی مطالعات ششم ابتدایی

دین اسلام از سرزمین عربستان طلوع کرد.

پیامبر گرامی اسلام، حضرت محمّد (صلی اللهّٰ علیه وآله) پس از هجرت از مکهّ به مدینه، حکومت اسلامی تشکیل دادند

و از آن زمان به بعد دعوت به اسلام هر روز با استقبال بیشتری روبه رو شد و گسترش یافت.

پس از رحلت پیامبر (ص)، مسلمانان، اسلام را در خارج از شبه جزیره ی عربستان گسترش دادند و در هر دوره سرزمین های زیادی از جمله ایران را به قلمرو اسلامی افزودند و بسیاری از کشورهای قدرتمند آن روز را به تصرف درآوردند.

شکوفایی علوم و فنون

دین اسلام بین ملّت های مختلف با فرهنگها و آداب و رسوم متفاوت گسترش یافت.

مسلمانان تحت تأثیر قرآن و آموزه های دینی اسلام که به تفکرّ و آموختن علم اهمّیت زیادی می داد

در زمینه های مختلف پیشرفت کردند.

آنها از بخشهایی از دانش و فنونی که از گذشته در کشورشان بر جای مانده بود نیز استفاده کردند

و در پرتو دین اسلام آنها را گسترش دادند. به تدریج سرزمینهای اسلامی به کانون علمی جهان تبدیل شدند.

خطّ زمان

خطّ زمان نشان می دهد که هر واقعه در چه زمانی اتفّاق افتاده است.

این خطّ زمان بر اساس قرن ( صد سال ) تنظیم شده است:

مبدأ تاریخ ما مسلمانان، هجرت پیامبر اکرم (ص) از مکّه به مدینه است.

به هر صد سال یک قرن یا یک سده می گویند.
از سال یکم تا صدم را قرن اوّل هجری می گویند و از 101 تا 200 قرن دوم، از 201 تا 300 قرن سوم و …
از سال یکم تا پنجاه، نیمه ی اوّل قرن است و از پنجاه و یکم تا صدم نیمه ی دوم قرن.
ابن سینا در ٣٧٠ هجری به دنیا آمده است؛ یعنی در نیمه ی دوم قرن چهارم.
ابن سینا در ٤٢٨ هجری از دنیا رفته است؛ یعنی نیمه ی اوّل قرن پنجم.

چه عواملی موجب گسترش علوم و فنون در دوره ی اسلامی شد؟

درس دهم چه عواملی موجب گسترش علوم و فنون در دوره ی اسلامی شد؟

آموزه های دین اسلام

مهمترین علتّ پیشرفت علمی مسلمانان، تعالیم دین اسلام بود.

آیات قرآن کریم انسان ها را به تفکرّ درباره ی آفرینش جهان، حرکت ستارگان و سیارات،

زندگی جانوران و گیاهان و نظایر آن، دعوت می کند.

پیامبر گرامی اسلام ( ص ) فرمودند:
به دنبال کسب علم باشید؛ حتّی اگر مجبور شوید تا چین بروید.

امامان، عالمان بزرگی بودند و مردم برای یافتن پاسخهای علمی نزد آنها می رفتند.

امام محمّدباقر (ع) و امام جعفر صادق (ع) کلاسهای درس داشتند

و شاگردان زیادی در کلاس های آنها حاضر می شدند.

نیازهای جدید جوامع مسلمان

مسلمانان برای کارهایی چون تعیین جهت قبله (جهت رو به خانه ی کعبه)

پی بردن به ساعت طلوع و غروب خورشید و تقویم و برای انجام دادن عبادتها، کشتیرانی در دریا و نظایر آن به علم ریاضیات و ستاره شناسی نیاز داشتند.
آنها با اُسطرلاب، موقعیت ستاره ها را مطالعه می کردند.

مسلمانان در ساختن و هدایت کشتی ها مهارت داشتند

و با توجّه به جهت ستاره ی قطبی در آسمان، مسیر خودشان را در دریا پیدا می کردند.

برای دریافت نمونه سوالات پایه ی ششم ابتدایی کلیک کنید

مراکز علمی جهان اسلام

دانشگاه و کتابخانه

یکی از مهمترین مراکز علمی آن دوره، دانشگاه جندی شاپور بود.

دانشگاه جندی شاپور در اهواز در زمان ساسانیان تأسیس شده بود

امّا تا سیصد سال بعد از ورود اسلام به ایران به کار خود ادامه داد.
در بسیاری از شه رهای اسلامی، کتابخانه های بزرگی وجود داشت؛

برای مثال سامانیان در بخارا کتابخانه ی عظیمی داشتند

که ابن سینا سالها در آنجا مشغول تحقیق و مطالعه بود.

نظامیه

نظامیه ها مدارسی بودند که عدّه ی زیادی از افراد در آنها علم می آموختند

و همان جا زندگی می کردند و حکومت، خرج تحصیل و زندگی آنها را می داد.
یکی از وزیران معروف ایرانی به نام خواجه نظام الملک، این نوع مدرسه را تأسیس کرده بود.

نظامیه های نیشابور و بغداد معروف بودند. دانشگاه های امروز جهان تقلیدی از مدارس نظامیه است.

رصدخانه

رصدخانه ها محلّ تحقیق درباره ی ستارگان بودند. شه رهایی چون بغداد، اصفهان و ری رصدخانه داشتند.

بیمارستان

نخستین بیمارستانی که از آن اطلّاعی در دست است ،

بیمارستان و مدرسه ی پزشکی دانشگاه جندی شاپور است.
معروفترین بیمارستان دوره ی اسلامی ، بیمارستانی بود

که عضدالدوله دیلمی در بغداد بنا کرده بود که داروخانه ای نیز داشت.