جزوه ی فارسی ششم ابتدایی کنایه و مبالغه
(پوشیده سخن گفتن درباره ی امری)سخنی که دارای دومعنای دور ونزدیک است که منظورگوینده معنای دورآن است.
مثال:فلانی آب ازدستش نمی چکد.
معنای نزدیک: یعنی ازدست اوآب روی زمین نمی ریزد.
معنای دور:خسیس بودن فرد.
نکته :همه ی ضرب المثل هاکنایه اند امّاهمه ی کنایه هاضرب المثل نیستند.
2-مبالغه:
آرایه ای است که درآن امری طبیعی به صورت غیرطبیعی وبزرگنمایی شده بیان می شود . (غلو)
به یک ماهگی همچویک سال بود برش چون برِرستم زال بود
* * *
خروشیدوجوشیدوبرکندخاک زسمّش زمین شدهمه،چاک چاک
بگذار تا بگریم چون ابر در بهاران كز سنگ ناله خیزد وقت وداع یاران
برای دریافت نمونه سوالات پایه ی ششم ابتدایی کلیک کنید
مبالغه واغراق وغلو
مبالغه و اغراق آن است که در صفت کردن و ستایش و نکوهش کسی یاچیزی افراط وزیاده روی کنند، چندانکه از حدّعادت معمول بگذرد وبرای شنونده شگفت انگیز باشد.
هرگاه اغراق ومبالغه را به درجه ای رسانده باشند که در عقل وعادت،ممکن وباورکردنی نباشد،آن را« غلو »می گویند.
اغراق در لغت به معنی سخت کشیدن کمان است.اغراق ومبالغه درجاتی دارد که بعضی به عقل وعادت نزدیکتر وبعضی دورتر است.مثال:
شود کوه آهن چودریای آب اگر بشنود نام افراسیاب
ز سمّ ستوران درآن پهن دشت زمین شد شش و آسمان گشت هشت
که من از گشاد کمان روز کین بدوزم همی آسمان بر زمین
(فردوسی)
گر برگ گل سرخ کنی پیرهنش را از نازکی آزار رساند بدنش را
(طرب اصفهانی)
سعدی به طور نقد ادبی وتعریض گونه ای گفته است:
چه حاجت که نه کرسی آسمان نهی زیر پای قزل ارسلان
مگر پای عزّت برافلاک نه بگو روی اخلاص بر خاک نه
حافظ گوید :
هر شبنمی در این ره صد بحر آتشین است دردا که این معما شرح وبیان ندارد
نمونه ی دیگر ازسعدی:
بگذار تا بگریم چون ابر در بهاران كز سنگ ناله خیزد وقت وداع یاران
دوچشم مست میگونت ببرد آرام هشیاران دوخواب آلوده بربودندعقل از دست یاران
در فرهنگ اصطلاحات ادبی این صنعت این گونه تعریف شده است :
مبالغه اقسامی دارد؛ بعضی مقبول است وبعضی مردود، مبالغه مقبول از محسنات بدیعی است. مبالغه منحصر است در سه قسم تبلیغ،اغراق ،غلو
مبالغه ی مردود آن است که در بعضی اوصاف مدح وهجا وغیر آن چندان غلو کنند که ترک ادب شرعی کند
وچنانکه خاقان سروده است:
یوسف نجّار کیست نوح درود گر که بود تازهنر دم زنندبر دراسکان او
نوح نه بس علم داشت گرپدر من بدی قنطره بستی به علم برسرطوفان او
بعضی ها بین مبالغه واغراق وغلو فرق می گذارند ومبالغه راادعای وصف چیزی می دانند که این ادّعا عقلاً وعادتاً ممکن باشد:
به دندان رخنه در پولاد کردن به ناخن راه در خارا بریدن
بسی برجامی آسان تر نماید زیارمنّت دونان کشیدن
جزوه ی فارسی ششم ابتدایی کنایه و مبالغه