درس پانزدهم فارسی پنجم ابتدایی کاجستان

اهداف درس پانزدهم فارسی پنجم ابتدایی کاجستان

١ تقویت مهارت خوانش شعر با رعایت لحن
٢ گسترش دایرهٔ واژگان با به کارگیری کلمات«چون و چو » با معانی مختلف
٣ آشنایی با چگونگی بیان پایان قصّه
٤ تقویت فضایل اخلاقی به ویژه«ایثار و توجّه به همنوع»
٥ آشنایی با بازگردانی شعر به نثر ساده به عنوان شگردی برای تقویت مهارت نوشتن

فعالیت های درس پانزدهم فارسی پنجم ابتدایی کاجستان

واژه آموزی

در واژه آموزی این درس، لازم است به تفاوت نشانه های«ربط »و نشانه های «اضافه»یا  «متمم ساز» توجّه داشته باشیم،

امّا انتقال این مباحث به دانش آموزان ابتدایی، اصلاً ضرورتی ندارد.

تفاوت نشانهٔ اضافه با نشانهٔ ربط، در این است که نشانهٔ اضافه، کلمهٔ پس از خود را از نظر نقش دستوری«متمّم »می کند؛

یعنی کمال بخش معناى فعل  مى سازد، امّا نشانهٔ ربط، فقط سبب ارتباط جمله ها می شود و بر معناى فعل، اثرى نمى گذارد.

در این درس، فقط به دو نشانه«چو » و «چون » می پردازیم.

به نمونه های زیر وتفاوت معنا و کارکرد این دو واژه، توجّه نمایید:

هوا کمی سردتر شد؛ چون امروز برف م یآید. زیرا، به دلیل اینکه هوای امروز کمی سرد است؛ چون هوای دیروز نیست.

مانند، مثل چو آمدی، خیالم راحت شد.

وقتی که، به دلیل اینکه چو شیر آمدی، شادی ها آوردی.  مانند، مثل

تذکّر: هرگز خواست ما این نیست که در اینجا دستور زبان فارسی را آموزش دهیم و به سراغ جزوه گفتن برویم. از این کار، پرهیز کنید.

شما هم مانند ما نمونه های مختلف را ذکر کنید تا از طریق تفاوت در کاربرد و معنا و تکرار این نمونه ها، غیر مستقیم،دانش آموزان هم به این تفاوت و کارکرد، پی ببرند.

نیازی هم نیست که بگوییم یکی ربط است و یکی اضافه. برجسته سازی اصطلاحات دستوری، ما را از اهداف آموزش، دور می سازد.

همین اندازه، دان شآموزان بدانند که گاهی چو و چون معانی و کارکرد متفاوتی در زبان فارسی ایجاد می کنند و به این آگاهی و حساسیت زبانی برسند؛ کافی است.

درک متن

تقویت سواد ادراکی از موضوع های بسیار مهمّ برنامهٔ زبان آموزی در دورهٔ ابتدایی است،

همان گونه که تا کنون دیدید؛ در پایهٔ پنجم با سیر و توالی منطقی طرّاحی و تدوین شده است.

لازم است با توجّه به سطوح ادراکی فهم متن، فرصت هایی برای دانش آموزان ایجاد کنیم که بتوانند به لایه های زیرین محتوا راه یابند.

هر دو فعّالیت این جلسه را به کمک مطالب قبلی و بهره گیری از خلّاقیت خود در آموزش، سازماندهی و مدیریت فرمایید.

حکایت

در بخش حکایت هم مانند نمونه های پیش، افزون بر خوانش درست و درک محتوای حکایت، توجّه به کشف ارتباط مفاهیم ضرب المثل ها با محتوای حکایات نیز از اهمّیت ویژه ای برخوردار است.

اساساً ضرب المثلها، ظرفیت بسیار خوبی برای تقویت فنّ بیان و کوتاه و گزیده گویی دارند.

مطالب مرتبط: دانلود جزوه های آموزشی

فعّالیت نوشتاری نگارش درس پانزدهم فارسی پنجم ابتدایی کاجستان

بازگردانی روایی داستانی:
شاید قدیمی ترین، محبوب ترین و رایج ترین نوع نوشتار«نوشتهٔ روایی داستانی »است.
به همین روی، قصّه یا داستان را گونه ای« ادبیات مردمی»  نامیده اند.

انواع داستان (داستان کوتاه، قصّه، افسانه، تراژدی، فابل، رمانس و داستان بلند) می باشد.

داستان، روایت مرتّب و منظّم حوادث است. بیان تسلسل و توالی حوادث و اتّفاقاتی است که در داستان رخ می دهد؛

بعد از فلان حادثه دیگر چه اتّفاقی افتاده است، بعد چه شد؟

و بدین ترتیب، داستان، کنجکاوی خوانندهرا برای تعقیب حوادث، برمی انگیزد. داستان باعث جاذبه و کشش می شود.

برخیاز عناصر داستان عبارتند از: راوی داستان یا زاویهٔ دید، هستهٔ داستان، شخصیت یاقهرمان، زمینه و لحن، زمان و مکان و…

دراین بخش، دانش آموز شعر«کاجستان » را که در آموزش و یادگیری درس خوانده و با درون مایهٔ آن آشنا شده است؛
می تواند به صورت داستان با زبان ساده بازنویسی کند.

این کار، تمرینی برای تقویت مهارت نوشتن و تربیت ذهنی منظّم با رعایت ترتیب رویدادهاست و به تحکیم یادگیری محتوای درس نیز کمک می کند.

ارزشیابی از فعّالیت های درس درس پانزدهم فارسی پنجم ابتدایی کاجستان
در قسمت ارزشیابی، می توان از آزمون عملکردی در موقعیت شبیه سازی شده بهره برد.
دانش آموز می تواند نقش قسمتی را که معلّم تعیین کرده، بازی کند.

تهیه واجرای این آزمون ها نیازمند اندکی مهارت و دقّت است.
در صورتی که معلّم قادر باشد، آزمون های مطلوبی طرّاحی و اجرا کند،

اطّلاعات ارزشمندی از چگونگی یادگیری دانش آموز کسب خواهد کرد.

درسنامه درس کاجستان پایه پنجم

*** به دو بیتِ زیر توجه کنید ؟
روزی ار روزهای پائیزی            زیرِ رگبار و تازیانه ی باد –
یکی از کاج ها به خود لرزید      خم شد و رویِ دیگری افتاد –
این دو بیت با هم خوانده می شود زیرا معنیِ آنها به هم وابسته است !
در ادبیات به این گونه ابیات که معنیِ آن ها به هم مربوط است موقوف المعانی می گویند

واژه آموزی درسنامه درس کاجستان پایه پنجم

حرفِ چون و کوتاه شده ی آن یعنی چو اگر در یک جمله بیاید و معنیِ ( مانند / مثل / همانند / همچو) داشته باشند حرفِ ربط نیست .
مثال : تنش چون نقره سفید و رویش چون گل زیباست ← در اینجا حرف (چون) به معنی مثل و مانند است و دو جمله را به هم ربط نداده است پس حرفِ ربط نیست .
حالا به بیت زیر توجه کنید ؟
موش چون حالِ شیر را دریافت              از برایِ خلاصِ او بشتافت
در بیت بالا حرفِ (چون) به معنیِ زمانی که است و جمله ی مصراع اول را به جمله ی مصراع دوم ربط داده است بنابراین حرف ربط است .
نکته : برخی کلمات مانندِ چون / چو / که / تا و … در جمله های مختلف معانی گوناگون می دهند
و نقشِ این کلمه با توجه به معنی آنها مشخص می شود .
* که حرف ربط بین دو جمله .
مثال : من دیروز به خانه ی مادربزرگ رفته بودم که او را ببینم← که حرف ربط است .
* اسم به معنیِ چه کسی .
مثال : فضلِ خدای را که تواند شمار کرد               یا کیست آن که شکر یکی از هزار کرد .
* که به معنی چه کسی است .

معانی مختلفِ ( چو / چون ) در جملات و ابیاتِ مختلف

1 – نشانه ی تشبیه .
مثال : بینداخت چون باد خمِ کمند             سَرِ جادو آورد ناگه به بند
2 – قید به معنی زمانی که / هنگامی که .
مثال : چو رستم بدیدش برانگیخت اسب← هنگامی که رستم او را دید اسب را آماده ی رفتن کرد .
در جمله ی بالا چو به معنی زمانی که است که در نقش قید است .
3 – حروفِ ربط .
مثال : من دیروز به مدرسه نرفتم چون بیمار بودم .

معانی مختلف ( تا ) در جملات و ابیات مختلف

1 – حرف ربط بین دو جمله .
مثال : دلم را نذر کردم تا بیاید           تنم را فرش کردم تا بتازد
در بیت بالا کلمه ی تا حرف ربط است .
2 – حرفِ اضافه .
مثال : من از خانه تا مدرسه پیاده رفتم .
نکته ی بسیار مهم :
حرفِ چون گاهی به معنی چگونه واژه ی پرسشی است و حرفِ ربط نیست .
مثال : گر فراموشت کند لطفِ خدای           چون رَهی زین کشتی بی ناخدای ؟
حرفِ چون در مصراع دوم به معنی چگونه و واژه ی پرسشی است

بیشتر بدانیم درسنامه درس کاجستان پایه پنجم

بازگردانی : یکی از راه های تمرین نویسندگی ، بازگردانی یعنی تبدیل شعر به نثر است .
شاعر در شعر گرفتار وزن و قافیه است به همین دلیل نمی تواند تمامِ اجزای جمله را در جایِ اصلی خودش بیاورد ،
علاوه بر این بیشتر تاکید روی یکی از اجزای جمله شاعر را وادار می کند که اجزای جمله را در جایِ اصلی خودش نیاورد .
برای بازگردانی شعر به نثر باید موارد زیر را رعایت کنید :
1 – نهاد جمله را پیدا کنیم و نهاد را در ابتدای جمله و فعل را در پایان جمله می گذاریم .
2- در مرحله ی بعد باید بعد از نهاد ، مفعول را قرار داد بعد صفت و مضاف الیه و… اجزای دیگر جمله را جایِ خود قرار می دهیم .
3 – به جای واژه های دشوارِ شعر معادلِ امروزی آن ها را می گذاریم .
نکته ی مهم : گاهی در بعضی از بیت ها و مصراع ها اجزای جمله در جای خود قرار گرفته اند و نیازی به جابه جا کردن ندارد .
مثال : باد سَردِ آرام بر صحرا گذشت            سبزه زاران رفته رفته زرد گشت

تمرین درسنامه درس کاجستان پایه پنجم

1 – در جمله های زیر معنی واژه ی (چون) را مشخص کن ؟
علی چون شیر در میدانِ جنگ دیده می شود . ( مانند / زیرا ) –
چون ترافیک بود به موقع سَرِ قرار نرسیدم . ( زیرا / مانند ) –
خداوند چون بندگانش را دوست دارد گناهِ آنان را می بخشد . ( مانند / زیرا ) –
قَدِ او چون سَرو می ماند (زیرا / مانند )
2 – در هریک از جمله هایِ زیر واژه ی (چون) چه معنایی دارد ؟
لالایی مادر چون صدایِ آب دلنشین است .
معلمِ خود را دوست دارم چون خیلی مهربان است .
چون صدایِ اذان را شنید شروع به خواندن نماز کرد .
3 – رویدادهای درسِ کاجستان را به ترتیب بنویسید ؟
4-( در داستان « زیر آسمان بزرگ » پسرک به ترتیب سُراغ چه چیزی رفت ؟