درس پنجم علوم اول ابتدایی دنيای گياهان در يک نگاه
زندگی ما و همه جانوران به گياهان وابسته است.
اکسيژن مصرفی، غذا و حتی داروهای مورد نياز ما را گياهان تأمين می کنند.
بسياری از مشاغل به پرورش گياهان و استفاده های اقتصادی از آنها مربوط است.
تنوع آب و هوايیموجب شده در مناطق مختلف کشور ما گياهان و محصولات گياهی گوناگون در زمان های مختلف از سال در دسترسباشند.
در اين درس دانش آموزان گياهان را در طبيعت و محيط اطراف محل زندگی خود مشاهده می کنند،
با اندام های گياهان آشنا می شوند، آنها را توصيف و مقايسه می کنند،
اندام های گياهان به ويژه بخش های خوراکی را طبقه بندی می کنند،
درباره فايده های گياهان برای انسان و جانوران، مصرف بهينه از آنها اطلاعات جمع آوری می کنند،
دانه لوبيا می کارند و مراحل رشد آن را مشاهده و گزارش می کنند.
اهداف / پيامد ها درس پنجم علوم اول ابتدایی دنيای گياهان
پس از پايان اين درس انتظار می رود دانش آموزان بتوانند:
سطح ١ اندام های گياهان دانه دار و تغييرات آنها در يک دور هی زمانی را نام ببرند
و با جمع آوری اطلاعاتو گفت وگو راه هايی برای استفاده از گياهان و مصرف بهينه ی آنها ارائه کنند.
سطح ٢ ويژگی های بارز اندام های گياهان دانه دار و تغييرات آنها در يک دوره ی زمانی را مقايسه کنند
و باجمع آوری اطلاعات و گفت وگوبا هم فهرستی از راه های متنوع استفاده از گياهان و مصرف بهينه ی آنها را ارائه کنند.
سطح ٣ ويژگی های اندام های گياهان دانه دار و تغييرات آنها در يک دور ه ی زمانی را در يک جدول مقايسه ایطبقه بندی کنند
و با جمع آوری اطلاعات و گفت وگو، فهرست طبقه بندی شده ای از موارد استفاده از گياهان و مصرف بهينه ی آنها را ارائه کنند.
بازديد علمی درس پنجم علوم اول ابتدایی دنيای گياهان
مناطق مختلف کشور ما از نظر آب و هوايی تفاوت دارد
شما می توانيد درس گياهان را بسته به شرايط خود در فصل مناسب ارائه دهيد.
• اين درس با يک گردش علمی در مکانی که انواعی از گياهان را دارد، آغاز می شود.
اين مکان بسته به موقعيت و امکانات در اختيار شما، ممکن است جنگل، مزرعه، باغ، پارک، باغچه ی کنار مدرسه باشد.
مهم آن است که در موقعيت يادگيری انواع گوناگونی از گياهان
شامل درخت، بوته و گياهان علفی محل زندگی دانش آموزان باشند که گل و يا ميوه هم داشته باشند.
قسمت اول بازدید علمی
• بهتر است در اين فعاليت از کمک چند نفر از اوليای بچه ها و فرد مطلعی مثل باغبان يا کشاورز که گياهان محل را بشناسد
و در راهنمايی بچه ها به شما کمک کند ، استفاده کنيد
تا ازخطرات احتمالی مثل وجود گياه گزنه که دست زدن به آن موجب سوزش می شود شما را آگاه کند.
• از بچه ها بخواهيد غذاهای گياهی مثل ميوه همراه بياورند تا ميوه ها و دانه هايشان موضوع گفت وگو باشند
به ويژه اگر درخت آنها در محيط باشد ولی ميوه نداشته باشد.
• به بچه ها تذکر دهيد که بايد پس ازاين فعاليت،قبل از خوردن ميوه دست های خود را بشويند.
• برای بررسی گیاهان پیشنهاد می شود، یک گیاه را انتخاب کنید
و از بچه ها بخواهید قسمت های مختلف آن را مشاهده کنندو اندام های آن را نام ببرند .
شمادر صورت لزوم گفته های آنها را تصحیح کنید.
این فعالیت به شما امکان می دهد از میزان اطلاعات بچه ها درباره گیاهان مطلع شوید
توجه داشته باشید که عملکرد اندام های گیاهان به طور کامل مورد نظر نیست
ولی اگر بچه ها به آنهااشاره کردند و نشان دادند که این موضو ع ها را درک کرده اند، همان اندازه کافی است
مثل این که ریشه گیاه را در خاک نگه می دارد؛
برگ ها و گل ها روی ساقه قرار دارند.
همچنین در این جا آشنایی با موارد استثنایی مثل ساقه های تغییر یافته مثل سیب زمینی مورد نظر نیست.
قسمت دوم بازدید علمی
• در مرحله بعد از بچه ها بخواهید هر دو نفرشان یک گیاه را انتخاب کنند
و هر گروه ابتدا قسمت های مختلف آن را به شما و دانش آموزان دیگر نشان بدهند.
توجه داشته باشید که بچه ها گیاهان مختلف را مشاهده کنند.
• با به کار بردن و تکرار واژه گیاه برای انواع گیاهان از قبیل درخت ، گیاهان علفی مثل چمن و بوته ها، مراقبت کنید
دانش آموزان واژه گیاه را برای همه انواع گیاهانی که می بینند و نه فقط برای درخت به کار برند.
• در انجام فعالیت ها به موارد زیر توجه کنید:
قسمت سوم بازدید علمی
١ مشاهده: هر چه بچه ها از حواس خود بیشتر استفاده کنند و جزئیات بیشتری را شرح دهند، مشاهده آنها دقیق تر است.
بنابراین به آنها سرکشی کنید و از آنها سؤالات مناسب بپرسید. و هدایت کنید تا از حداکثر حواس خود استفاده کنند.
• برای مشاهده ریشه، یک گیاه مناسب را از خاک خارج کنید
و پس از این که بچه ها همه آن را مشاهده کردند
به خاکباز گردانید و اهمیت این کار را از بچه ها بپرسید.
٢ توصیف: برای توصیف هر اندام گیاه، بچه ها می توانند از اندازه، شکل، ضخامت، رنگ، زبری و نرمی آنها صحبت کنند.
آنها باید به شکل لبه برگ یا گلبرگ مثل صاف بودن و یا دندانه داشتن و… توجه کنند.
هر چه توصیف دقیق تر باشد،نشان می دهد که مشاهده دقیق تر بوده است.
ممکن است برخی بچه ها به نکات بسیار ویژه ای توجه کنند مثل این که شکل رگبرگ هامتفاوت است
و یا برخی گلبرگ ها به هم متصل اند و برخی از هم جدایند .
این موضوع سطح بالاتر عملکرد را نشان می دهد که باید در ارزشیابی مورد توجه قرار بگیرد.
دانش آموزان برای بیان مشاهدات ،مثل مشاهده ی ریشه درخت می توانند نقاشی هر چند ناشیانه بکشند.
آنان را هدایت کنید که در نقاشی خود جزئیات موضوع را بهتر نشان دهند.
البته نقاشی بچه ها در این سن مقیاس درستی ندارد
و هدف اصلیدر این جا استفاده از نقاشی برای یاد آوری آموخته ها و بیان آنهاست.
پیشنهاد می شود نکته های مهم گفته های آنها را ثبت و به کمک خودشان با نقاشی شان مقایسه کنید.
مثلاً اگر نقاشی های آنها شبیه به هم باشند نشان می دهد که مشاهداتشان درست نبوده است.
نقاشی های بچه ها را در پوشه هایشان نگه داری کنید
و آنان را مطمئن کنید هر زمان که بخواهند می توانند نقاشی خود را اصلاح کنند.
قسمت چهارم بازدید علمی
٣ مقایسه و طبقه بندی: در این مرحله از بچه ها بخواهید گیاه انتخابی خود را با گیاهی که در ابتدا شما انتخاب کرده بودید
یا گیاه دیگری مقایسه کنند و شباهت ها و تفاوت های آنها را بیان کنند.
مثلاً اندازه آنها را مقایسه کنند و برای توصیف اندازه ها از قدخودشان، اندازه دست و یا انگشتانشان استفاده کنند.
یا اگر درخت تنومندی در محیط است با یکدیگر دست هایشان را دور تنه آنحلقه کنند و تعداد خودشان را بشمارند.
برای مقایسه پرسش های مناسبی را طرح کنید مثل این که بلندترین گیاهی که دیدید کدام است؟
ساقه کدام گیاه از همه قطورتر است؟
• بچه ها می توانند برگ های زرد و يا بر زمين افتاده ی گياهان را جمع آوری و مقايسه و طبقه بندی کنند.
مثلاً از نظر شکل برگآنها را به چند گروه تقسيم کنند:
برگ هايی که درازند و برگ هايی که پهن اند (و يا شکل لبه برگ ها را معيار مقايسه قرار دهند).
• در صورت امکان دانش آموزان را راهنمايی کنيد تا در بيان شفاهی مشاهدات خود نام واقعی گياه را ذکر کنند.
قسمت پایانی بازدید علمی
• هر زمان که دانش آموزان آمادگی داشتند واژه های مربوط به گياهان مثل ريشه، ساقه، برگ و گل را بنويسند،
از آنهابخواهيد اين واژه ها را در جمله ای به کار برند.
آنان می توانند با اين واژه ها نقاشی هايی را که قبلاً کشيده اند نام گذاری کنند
و پيشرفت خود را ملاحظه کنند و به اطلاع ديگران (هم سالان و يا خانواده) برسانند
(نظير اين فعاليت در کتاب کار دانش آموز آورده شده است).
• در کتاب دانش آموز اندام های مختلف گياه در فعاليت های جداگانه طرح شده
ولی در عمل وقتی شما گياهانی را در دسترس داريد
که بخش های رويشی (برگ، ساقه، ريشه) و زايشی (گل، ميوه و دانه) آنها قابل مشاهده است،
اين فعاليت ها را می توانيد تلفيق کنيد. زيرا مهم است که دانش آموز با گياه به عنوان يک کل واحد آشنا شود.
• ممکن است در اين فعاليت برای مشاهده بخش های کوچک گياه دانش آموزان به ذره بين نياز داشته باشند،
از قبل از خودآنها بخواهيد ذره بين به همراه داشته باشند و يا به کمک مدرسه برايشان تهيه کنيد.
کاشتن دانه درس پنجم علوم اول ابتدایی دنيای گياهان
در اين فعاليت فرصتی فراهم می شود تا دانش آموزان رشد گياه را از نزديک مشاهده کنند.
اين فعاليت نقش جمع بندید آموخته های آنان درباره ی گياهان را نيز دارد.
البته اين فعاليت بايد به کمک يک بزرگسال و راهنمايی او انجام شود ولی نقش اصلی را بايد خود دانش آموز ايفا کند.
اگر لازم باشد دانش آموز بايد چند بار اين کار را انجام دهد و يا چند دانه بکارد تا به نتيجه برسد
و قسمت های مختلف گياه و حتی گل، ميوه و دانه آن را مشاهده کنند.
بچه ها بايد مراحل رشد دانه را مشاهده و شرح دهند.
در صورت امکان به کمک يک بزرگ تر از مراحل رشد عکس بگيرند و يا نقاشی کنند.
برروی نقاشی ها و عکس ها تاريخ آنها را ثبت و در گزارش شفاهی خود از آنها استفاده کنند.
در صورت امکان دانش آموزان حاصل اين فعاليت را به کلاس بياورند و کار يک ديگر را هم مشاهده و مقايسه کنند.
قسمت اول کاشتن دانه
٭ برای مشاهده مراحل رشد گياه لوبيا به فيلم دانش آموز مراجعه کنيد.
• از دانش آموزان بخواهيد درباره ی رشد گياه خود پيش بينی کرده و بعد از پايان کار درستی آنها را بيازمايند.
مثلاً پيش بينی کنند اولين قسمتی از گياه را که خواهند ديد، کدام قسمت است؟
• به مشاهده دانش آموزان جهت بدهيد. از قبل با آنان قرار بگذاريد که در مشاهده به نکات خاصی توجه کنند.
مثلاً از آنها اينسؤال ها را بپرسيد:
اولين تغييری که در دانه ديدی چه بود؟
چند روز طول کشيد تا اولين برگ ها را ببينيد؟
و به طور کلی هر از چند گاهی از دانش آموزان بخواهيد درباره ی رشد گياه خود گزارش بدهند.
• دانش آموزان می توانند دانه ها را در ظرف حاوی خاک (تراريوم) به نحوی بکارند که دانه و رويش آن قابل مشاهده باشد.
• از دانش آموزان بخواهيد درباره ی سختی هايی که برای مراقبت از گياه خود داشته اند نکاتی را بيان کنند.
• به عنوان فعاليت پيشنهادی مسابقه ای ترتيب دهيد که در آن هر گروه اندام های گياه را تشخيص بدهند و کار هر گروه
ثبتشود و در پايان به کمک خود آنان امتياز بدهيد.
قسمت دوم کاشتن دانه
• علاوه بر دانه از بخش های ديگر گياه هم ممکن است يک گياه کامل به وجود آيد،
مثلاً می توانيد از بچه ها بخواهيد سيب زمينیجوانه زده و يا پياز ريشه دار سالمی را در خاک بگذارند و رشد آنها را مشاهده کنند.
• مسئوليت نگه داری گياهان نزديک منزل يا مدرسه را به دانش آموزان بسپاريد و از آنها گزارش فعاليت شان را بخواهيد.
• در صورت امکان می توانيد دانش آموزان را به يک مغازه ی ميوه و يا سبزی فروشی ببريد
(يا از اوليا بخواهيد اين کار را انجام دهند) تا آنها درباره ی گياهان محل زندگی خود اطلاعات جمع آوری کنند
و يا از افراد مطلع برای حضور در کلاس دعوت کنيد.
قسمت سوم کاشتن دانه
• درباره ی گياهان خوراکی، می توانيد از دانش آموزان بخواهيد
با جمع آوری عکس از چگونگی تهيه ی غذاهای گياهی
مثلاًتبديل دانه ی گندم به نان، گزارشی تهيه کنند
و ضمن اين کار با مشاغل مربوط به آنها آشنا شوند.
علاوه بر آن از ديگر مشاغل مربوط بهگياهان نيز گزارش شفاهی کوتاهی تهيه و ارائه کنند.
• برای موضوع حفظ و نگهداری گياهان از دانش آموزان بخواهيد
خود را جای يک گياه تصور کنند و انتظارات خود را از انسان ها بيان کنند.
• از دانش آموزان بخواهيد در طول يک هفته مواردی از رفتارهای نادرست با گياهان را که در اطراف خود می بينند، ثبت و به کلاس ارائه کنند.
• رفتارهای دانش آموزان با گياهان در بازديد عملی را مشاهده و ثبت کنيد
و بعداً با تعريف داستانی که خود ساخته ايد، برخی رفتار های نادرست را گوشزد کنيد.
و ضمن آن با دانش آموزان درباره ی رفتار درست گفت وگو کنيد.
• با همکاری دانش آموزان، اوليای مدرسه (و يا شهرداری)
مکانی را برای جمع آوری کاغذهای استفاده شده ی درون مدرسه اختصاص دهيد
و کاغذها را به مراکز بازيافت بفرستيد. هم چنين می توانيد از افرادی مطلع برای گفت وگو با بچه ها دعوت کنيد.
• هنگام رفتن به بازديد علمی بچه ها می توانند سرودهايی را که خود ساخته اند،
درباره ی گياهان و مراقبت از آنها بخوانند
