هم خانواده کلمات فارسی تمام پایه‌های دوره‌ی ابتدایی

عــناوینی که در ایــن آموزش ابتدایی مــی خــوانید :

آموزش و تدریس هم خانواده کلمات فارسی درس به درس پایه‌ ابتدایی

هم خانواده چیست؟

تعریف هم خانواده: کلمه هم خانواده به کلمه‌هایی می‌گویند که از یک ریشه گرفته شده باشند و حروف اصلی آن کلمه در کلمه‌های هم خانواده‌اش به ترتیب پشت سر هم بیاید. هم چنین کلمه‌های هم خانواده از نظر معنی نیز به هم نزدیک هستند. و اغلب بر وزن فاعل، مفعول، فعل، افعال، فعیل، تفعیل، مفاعله و … هستند.

یادگیری کلمات هم خانواده پایه دبستان

توجه: در زبان فارسی باید بن ماضی و بن مضارع را ملاک هم خانواده بودن کلمه قرار داد. کلماتی که بن ماضی و بن مضارع آن‌ها یکسان هستند هم خانواده هستند.

مانند: روان / رفتار / روش / رفته / رونده

بن ماضی این کلمه‌ها (رفت) است بن مضارع آن‌ها (رو) می‌باشد. و هر دو از مصدر ((رفتن)) ساخته شده‌اند

مثال: کلمه‌های دیدار/ بینا / بینش / بیننده / بینش/ دیده / بیننده هم خانواده هستند. چون بن ماضی ((دید)) و بن مضارع ((بین)) در این کلمه‌ها یکسان است و از مصدر ((دیدن)) ساخته شده است.

3 شرط ضروری برای تشخیص کلمات هم خانواده:

شرط اول: حروف اصلی در کلمات مشابه باشند.

لطفاً نگویید سه حرف اصلی. چون بعضی جاها دچار استثنا می‌شوید و پاسخ گویی برای بچه‌ها سخت می‌شود.

مثل کلمه خط که با خطوط هم خانواده است.

حق که با محقق و حقوق و حقیقت هم خانواده است.

البته که این سه حرف اصلی در حق …. ح، ق، ق است. و در خط …خ، ط، ط … اما دانش آموز فقط دو حرف می‌بیند.

شرط دوم: علاوه بر داشتن حروف شبیه به هم این است که ترتیب حروف در کلمات هم خانواده رعایت شود.

مثلاً… علم و عمل … دارای حروف مشابه هستند اما ترتیب رعایت نشده.

شرط سوم: داشتن معنی شبیه هم است.

اگر دو شرط بالا رعایت شود و کلمات از نظر معنی مشابه نباشند هم خانواده نیستند.

فیلم آموزشی چطوری کلمات هم خانواده را پیدا کنیم؟

آیا کلمه حاکم با حکیم هم خانواده است؟

شرط اول و دوم رو دارند اما حکیم از ریشه حکما و به معنی دانایی است. با حکمت و حکما هم خانواده است.

حاکم از ریشه حکم با کلمات محکوم، حکم، محاکمه، حکومت، محکمه، تحکم، احکام همخانواده است.

درسنامه و تدریس کلمه های هم خانواده کلاس ششم ابتدایی

البته باید در نظر داشت هم خانواده در تمامی پایه‌های ابتدایی دوم، سوم، چهارم، پنجم و ششم دبستان وجود دارد و کمی متفاوت‌تر است.

به مجموعه واژه‌های زیر توجه کنید:

الف) فهم، مفاهیم، مفهوم، فهیم، فهمیده

ب) نظر، ناظر، منظور، نظیر، منظر

راه‌های شناسایی کلمات هم خانواده فارسی:

هر یک از مجموعه‌های بالا دارای ویژگی‌ها زیر هستند.

ریشه یا حروف اصلی آن‌ها یکسان است.

مثلاً در مجموعه‌ی (الف) فهم ریشه‌ی اصلی است و می‌توان این ریشه را در همه‌ی کلمات مجموعه دید.

از نظر معنی کلمه‌های هر دسته معنای نزدیک به هم دارند.

همه‌ی این واژه‌ها عربی هستند.

ترتیب سه حرف اصلی ثابت است.

به همین واژه‌های هم ریشه که با هم ارتباط معنایی نزدیکی دارند و عربی هستند واژه‌های هم خانواده می‌گویند.

نکته: دو کلمه مانند حرم و رحم با این که در سه حرف اصلی مانند هم هستند ولی به دلیل به ترتیب نبودن جای حروف اصلی هم خانواده نیستند.

هم خانواده‌ی کلمه‌ی حرم کلماتی مانند محرم، احرام است. در حالی که هم خانواده کلمه‌ی رحم کلماتی مانند رحیم و ترحیم می‌باشد.

نکته: با این کلمات هم خانواده دارای سه حرف اصلی مشترک می‌باشند؛ کلمه‌ های هم خانواده‌ای هم داریم که فقط دو حرف مشترک دارند. مانند: محیط، احاطه

در مورد کلمه‌هایی که دارای ریشه فارسی هستند:

سه شرط جداگانه برای هم خانواده بودن کلمات وجود دارد.

حالت اول: در صورتیکه آن‌ها دارای کلمات مشترک باشند هم خانواده هستند.

مثال: گلخانه، گلزار، گلستان، گل رخ، گلنوش، هنرمند، هنرور، هنر دوست، باهنر

در حالت دوم باید بن ماضی و بن مضارع را ملاک هم خانواده بودن قرار دهیم. ملاک هم خانواده بودن در فارسی بن ماضی و مضارع است.

این کلمه‌ها با افزودن و یا کاستن اجزای تشکیل دهنده‌ای که در معنای کلی دخالت نمی‌کند. هم خانواده می‌باشند و به عبارت دیگر کلمه‌هایی که بن ماضی و بن مضارع آن‌ها یکسان باشد هم خانواده هستند.

مثال: دانش، دانش آموز، دانشمند، دانشجو، دانا، نادان

در حالت سوم: داشتن مصدر مشترک را ملاک هم خانواده بودن قرار می‌دهیم.

در این حالت حتی اگر یکی از کلمه‌ها از بن ماضی و دیگری از بن مضارع باشد باز هم آن دو کلمه دارای مصدر مشترک هم خانواده هستند.

مثال: روان، رفتار، روش، رفته، رونده

دیدار، بینش، بینا

نکته: بعضی از هم خانواده‌ها در زبان فارسی بن فعلی ندارند.

مانند: گل زار – گلستان – گل خو – گلدان – گلنوش – و گل رخ

هنرور – هنرمند – هنر دوست – هنری و با هنر

بن فعل:

به جزو ثابت و اصلی فعل که مفهوم انجام کار یا روی دادن حالتی را بیان کند بن فعل گویند. هر فعل دارای دو ریشه یا بن است که عبارتند از:

بن ماضی:

برای پیدا کردن بن ماضی باید تصور کنیم که آن فعل دیروز انجام شده است. سپس شناسه را از آخر آن فعل حذف می‌کنیم و به باقی مانده‌ی کلمه بن ماضی می گویند:

می‌روی __________ من دیروز رفتم. (م را حذف می‌کنیم. ____ رفت (بن ماضی)

می‌زنی_______ من دیروز علی را زدم (م را حذف می کینم) _____ زد (بن ماضی)

بن مضارع:

برای پیدا کردن بن مضارع آن فعل را به صورت امری یا دستوری بیان می‌کنیم سپس حرف (ب) را از ابتدا بر می‌داریم. به آن چه باقی می‌ماند بن مضارع می گویند.

می‌خوانند _____ بخوان (ب را حذف می کینم) خوان (بن مضارع)

می گویند ________ بگو (ب را حذف می کینم) گو (بن مضارع)

برای دیدن کلمات مخالف یا متضاد فارسی کلیک کنید

 

هم خانواده کلمات فارسی درس به درس پایه دوم ابتدایی

دوست عزیزم

برای مشاهده و یادگیری کلمه هم خانواده کلاس دوم دبستان روی لینک کلیک کنید

هم خانواده کلمات فارسی براساس حروف الفبا پایه سوم ابتدایی 

دوست عزیزم

برای مشاهده مصادیق کلمات هم خانواده فارسی کلاس سوم ابتدایی روی لینک کلیک کنید

هم خانواده کلمات فارسی درس به درس پایه چهارم ابتدایی

دوست عزیزم

برای مشاهده و آموزش کلمات هم خانواده کلاس چهارم دبستان روی لینک کلیک کنید

هم خانواده کلمات فارسی درس به درس پایه پنجم ابتدایی

دوست عزیزم

برای مشاهده و جستجوی هم خانواده کلمات فارسی پنجم ابتدایی روی لینک کلیک کنید

هم خانواده کلمات فارسی درس به درس پایه ششم ابتدایی

دوست عزیزم

برای مشاهده  گنجینه کلمات هم خانواده ی فارسی ششم ابتدایی روی لینک کلیک کنید

مطلب مرتبط: برای دانلود فایل pdf جزوه آموزشی اینجا کلیک کنید

هم خانواده کلمات فارسی

هم خانواده یا Cognate

دانلود فایل pdf – آموزش کلمات هم خانواده

جستجوی کلمه هم خانواده – گنجینه لغات هم خانواده سخت