تقویت حافظه دانش آموزان با ۱۲ تکنیک هوشمندانه
«فراموش کردم»، «یادم نمیاد»، «نوک زبونمه»، «می‌شینم سر امتحان، همه چی یادم میره» و جملاتی از این دست را گاهی از زبان دانش‌آموزان می‌شنویم. همه‌ی ما چه دانش‌آموز و چه بزرگسال، بعضی اوقات چیزهایی را فراموش می‌کنیم. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که اطلاعات دریافتی را به حافظه‌ی بلندمدت‌مان منتقل نکنیم. این پدیده چه در دوران مدرسه و چه زمانی که در جایی مشغول به کار هستیم، ضروری است. ممکن است دستور رئیس‌تان را فراموش کنید، چیزی را که خوانده‌اید از یاد ببرید، آدرسی را که به شما داده‌اند، به خاطر نیاورید و صحبت‌های دیروز معلم‌تان را به یاد نیاورید. با ما همراه باشید تا با تکنیک‌هایی برای تقویت حافظه دانش آموزان آشنا شوید.
تا به حال دقت کرده‌اید چرا بعضی مسائل به راحتی در یادتان می‌ماند، ولی برای به خاطر سپردن بعضی مطالب دیگر باید تلاش زیادی بکنید؟ مثلا علت تشکیل باران به راحتی در یادتان بماند، ولی برای یادگیری جدول ضرب تلاش زیادی بکنید. نگران نباشید. مشکل از شما نیست. خبر خوب این است که به کمک راه‌هایی می‌توانید چیزهایی را که نیاز دارید، به خاطر بسپارید. ۱۲ تکنیک (که برخی از آنها یادیار نامیده می‌شوند) وجود دارد که با استفاده از آنها می‌توانید چیزهای مهم را بهتر به خاطر بسپارید. این تکنیک‌ها نه‌تنها در درس‌ها، بلکه در زندگی روزمره نیز می‌توانند کمک‌حال‌تان باشند.
۱. اطلاعات را «قطعه‌بندی» کنید
وقتی که اطلاعات را به قطعات کوچک‌تری تقسیم کنید، به خاطر سپردن‌شان راحت‌تر می‌شود. این کار «قطعه‌بندی» نام دارد. شاید تا به حال دقت نکرده باشید، ولی شما بارها از تکنیک قطعه‌بندی استفاده کرده‌اید. به عنوان مثال زمانی که می‌خواهید شماره‌ی دوست‌تان یا رمز ورود ایمیل‌تان را به خاطر بسپارید، از قطعه‌بندی استفاده کرده‌اید. وقتی که اعداد طولانی را به گروه‌های سه، چهار یا پنجتایی تقسیم کنید، می‌توانید راحت‌تر آنها را به خاطر بسپارید. بسیاری از مردم در یک زمان فقط می‌توانند سه، چهار یا پنج واحد اطلاعات را به یاد بیاورند. حال می‌توانید از تکنیک قطعه‌بندی به روش‌های زیر استفاده کنید:
- لغات را با تقسیم کردن آنها بر اساس تعداد بخش یا سایر ویژگی‌ها به خاطر بسپارید؛
- اطلاعات تاریخی را بر اساس دوره‌ی زمانی یا رویدادها تقسیم‌بندی کنید؛
- لغات خارجی را بر اساس دسته‌ی آنها (مثلا لوازم خانه، شغل‌ها و…) به خاطر بسپارید؛
- اگر هیچ الگوی خاصی برای دسته‌بندی اطلاعات موردنظرتان پیدا نکردید، فقط آنها را به گروه‌های سه، چهار یا پنجتایی تقسیم کنید. این کار کمک زیادی به شما می‌کند.
۲. اطلاعات را بفهمید
پیش از حفظ کردن چیزی، تلاش کنید آن را بفهمید یا درک کنید. یک راه خوب این است که بین چیزی که یاد می‌گیرید و تجربه‌ی شخصی‌تان ارتباط برقرار کنید. اگر اطلاعات جدید را به چیزهایی که از قبل می‌دانید ارتباط بدهید، بهتر می‌توانید آنها را به خاطر بسپارید. مثلا قبل از آنکه بخواهید کشورگشایی پادشاهان را یاد بگیرید، مکان‌ها را در نقشه نگاه کنید و ارتباط این مکان‌ها را با جایی که زندگی می‌کنید، ببینید.
۳. اطلاعات را به صورت ترسیمی، سازمان‌دهی کنید
این تکنیک نیز در به خاطر سپردن چیزها به شما کمک می‌کند. با این روش می‌توانید اطلاعات را سازمان‌دهی کنید. روش‌های ترسیمی متفاوتی برای سازمان‌دهی اطلاعات وجود دارند که می‌توانید آنها را به آسانی انجام بدهید.
- نمودار وِن: برای مقایسه و بررسی اطلاعات مختلف استفاده می‌شود.
- سازمان‌دهی شبکه‌ای اطلاعات: برای به خاطر سپردن موضوع مورد نظر و جزئیاتش کاربرد دارد.
- طراحی علت و معلولی: با استفاده از آن می‌توانید علل پدیده‌ای را در سمت چپ و معلول آن را در سمت راست بکشید. سپس علت و معلول‌هایی را که با یکدیگر در ارتباط هستند، با خطی به هم وصل کنید.
- سازمان‌دهی چرخه‌ای اطلاعات: در این روش اتفاقاتی که منجر به اتفاقات بعدی می‌شوند، در چرخه‌ای رسم می‌شوند. یک مثال خوب در این مورد، «چرخه‌ی آب» است.
۴. تصویرسازی کنید
در این روش بدون اینکه واقعا به تصویری نگاه کنید، می‌توانید آن را در ذهن‌تان تجسم کنید. این روش می‌تواند برای یادگیری هر چیزی مفید باشد. به عنوان مثال برای یادگیری چرخه‌ی آب، ابتدا تصویری ذهنی از ابر را در ذهن‌تان تجسم کنید. سپس حجم این ابرها را افزایش دهید. حال باران شدید و سردی را تجسم کنید. به زمین خوردن قطرات باران را در ذهن خود تجسم کنید. حال جریان رودها و نهرها را به سمت دریا در نظر بگیرید. اکنون خورشید را پیش خود تصویر کنید که با گرمایش آب‌ها را تبخیر می‌کند و به شکل ابر در می‌آورد. با این روش دیگر حفظ کردن چرخه‌ی آب مثل قبل خسته‌کننده نیست. اگر با تجسم و تصویرسازی اطلاعات مشکل دارید، می‌توانید از روش‌های دیگر مانند نمودار، جدول و… استفاده کنید.
۵. میان اطلاعات مختلف، ارتباط ایجاد کنید
یک روش دیگر برای یادگیری، ایجاد ارتباط بین کلمه یا اتفاقی با فرد، مکان، احساس، موقعیت یا چیز دیگری است. به عنوان مثال چیزی را که می‌خواهید بیاموزید، با فردی که می‌شناسید، بازیگر یا صحنه‌ای از فیلمی که دیده‌اید، ربط دهید. وقتی که می‌خواهید لغتی را یاد بگیرید، اول آن لغت را بنویسید. در جلوی آن لغت معنای آن را بنویسید و در جلوی آن فرد، اتفاق یا چیزی که به شما کمک می‌کند آن را به خاطر بسپارید، بنویسید.
۶. اطلاعات را با لحنی آهنگین به یاد بسپارید
بسیاری از ما حروف انگلیسی یا جدول ضرب را با آهنگ یا ریتم خاصی حفظ کرده‌ایم. این تکنیک برای یادگیری چیزهای زیادی می‌تواند به ما کمک کند. اصلا الزامی ندارد که آهنگ یا ریتمی که می‌سازید، معنای خاصی داشته باشد. این روش فقط به شما کمک می‌کند راحت‌تر چیزی را به یاد بسپارید.
۷. حرف بزنید!
این تکنیک آسان و جالب است (مخصوصا اگر به حرف زدن علاقمند باشید). اگر قصد یادگیری چیزی را دارید، می‌توانید چیزهایی را که آموخته‌اید، دوباره برای مادر ،دوست‌تان یا هر فرد دیگری بازگو کنید. حتی می‌توانید در مورد آن موضوعات با یکدیگر بحث کنید. بهتر است فردی را انتخاب کنید که به آن موضوع خاص علاقه‌مند باشد. مثلا برای یادگیری تاریخ می‌توانید وانمود کنید که پادشاه هستید و از زبان آن پادشاه با مادر یا دوست‌تان صحبت کنید و اتفاقات مهم آن دوره را برای آنها تعریف کنید. این تکنیک برای یادگیری زبان‌های خارجی نیز بسیار مفید است. می‌توانید با دیگران به آن زبان مکالمه کنید.
۸. داستان بسازید
این روش نیز برای یادگیری اطلاعات بسیار مفید است. می‌توانید داستان یا شعری بنویسید و در آن اطلاعاتی که قصد یادگیری‌‌شان را دارید در قالبی منطقی به کار ببرید. در این روش هر اتفاقی به شما کمک می‌کند تا ذهن‌تان برای اتفاق بعدی آماده شود و در نهایت چیزهای زیادی یاد می‌گیرید.
۹. جمله بسازید
در این روش با گفتن جمله‌هایی، یادگیری اطلاعات یا تلفظ لغتی را تمرین کنید. به عنوان مثال بگویید «مادر من ۸ پیتزا درست کرد». هر کدام از این پیتزاها نماینده‌ی سیاره‌های منظومه‌ی شمسی می‌شود و این اطلاعات علمی را با این روش خواهید آموخت. این روش می‌تواند به یادگیری لغاتی که تلفظ سختی دارند نیز کمک کند.
۱۰. سرواژه بسازید
در این روش از حروف اول دسته‌ای از کلمات، یک کلمه ساخته می‌شود. می‌توانید برای یادگیری اصطلاح یا چیزی، حرف یا بخش اول آن لغت‌ها را در کنار هم قرار دهید و یک لغت جدید بسازید تا به شما کمک کند آن موضوع را به خاطر بسپارید. به عنوان مثال سرواژه‌ی «هواپیمایی ملی ایران» هما می‌شود که در آن حرف اول هر یک از کلمات را در کنار هم گذاشته‌ایم.
۱۱. تمرین، تمرین و تمرین کنید
اگر می‌خواهید اطلاعاتی در خاطرتان باقی بماند، باید آنها را بارها تمرین کنید. در غیر این صورت احتمال محو شدن آن اطلاعات از ذهن‌تان زیاد است. همان‌طور که بازیگران باید بارها دیالوگ خود را تمرین کنند تا یادشان بماند، دانش‌آموزان نیز باید آموخته‌های خود را دوباره تکرار کنند. در اینجا به نکاتی برای تمرین کردن اطلاعات اشاره می‌کنیم که می‌توانید به لطف آنها اطلاعات را بهتر در حافظه‌تان نگه دارید:
- مدت تمرین را به بخش‌های کوچک‌تری تقسیم کنید. مثلا ۳۰ تا ۶۰ دقیقه درس‌های خود را تمرین کنید، سپس یک استراحت کوتاه ده دقیقه‌ای به خودتان بدهید. در زمان استراحت، می‌توانید چیزی بخورید، به دوستان‌تان زنگ بزنید، موسیقی گوش کنید یا هر کار دیگری را که دوست دارید، انجام بدهید.
- برای تمرین بهتر است از روش‌های مختلف استفاده کنید. مثلا می‌توانید بخوانید، بنویسید، نمودار بکشید و یا از مطالبی که قصد یادگیری‌‌شان را دارید، یک آهنگ بسازید.
- قبل از رفتن به رخت‌خواب چیزهایی را که باید برای فردا یا امتحان پیش رو بدانید، مرور کنید. مرور اطلاعات در شب قبل تأثیر فوق‌العاده‌ای دارد.
- صبح‌ها حین مسواک‌زدن، خوردن صبحانه یا در اتوبوس باز هم مطالبی را که آموخته‌اید، مرور کنید.
۱۲. با اطلاعات بازی کنید
بازی، راه خوبی برای به خاطر سپردن اطلاعات است. بازی‌ها به شما کمک می‌کنند تا حقایق، فرمول‌ها، تعاریف، رویدادها و هر اطلاعات دیگری را بهتر به خاطر بسپارید. بازی حافظه را می‌توانید به تنهایی یا با دیگران انجام دهید. برای این کار می‌توانید تعدادی کاغذ را ریز کنید و بر روی آنها اطلاعاتی را که قصد دارید یاد بگیرید، بنویسید. کاغذها را به دو گروه تقسیم کنید و پشت آنها یک جفت عدد بنویسید. به عنوان مثال در یک از کاغذهای دسته‌ی اول بنویسید ۷*۲ و در یکی از کاغذهای دسته‌ی دوم ۱۴ را نوشته و پشت هر دوی آنها عدد یک را بنویسید. با این روش تعداد زیادی از کاغذها را آماده کنید و در نهایت کاغذهایی را که باید جفت شوند، انتخاب کنید و برای کنترل درستی، عددی را که در پشت آنها نوشته شده است، ببینید. با تکرار این روش می‌توانید اطلاعات را به خوبی به یاد بسپارید.
منبع: چطور
تقویت حافظه دانش آموزان با ۱۲ تکنیک هوشمندانه