آموزش مفاهیم درسی پایه پنجم و ششم ابتدایی 2
اسم ساده و غیر ساده
كلمه ي غير ساده
اسم کلمه ای است که کسی یا حیوانی یا چیزی را با آن می نامند. مانند: علی، کبوتر، درخت.
1. اسم ساده: اسمی است که تنها از یک جزء (تکواژ) ساخته شده باشد و به دو جزء یا بیشتر تقسیم نشود. مانند: آب، قلم، کوه، دریا…
2. اسم غیر ساده: كلمه اي است كه بيش از يك جز (تكواژ) دارد و به دو جزء یا بیشتر تقسیم شود. شادی، خوبی، رفتار، کتاب خانه، تخم مرغ، روزنامه فروشی.
انواع جمله
جمله:
انسان همیشه مقصود خود را به صورت جمله بیان می‌کند. جمله، یک یا مجموع چند کلمه است که بر روی هم پیام کاملی را از گوینده به شنونده برساند. هرجا که جمله تمام شود، نقطه‌ای می‌گذاریم.
مثال: ابوعلی سینا از بزرگترین دانشمندان ایران است.
مثال: هیچکس به دلیل رنگ و نژاد بر دیگری برتری ندارد.
انواع جمله:
جمله‌ای که خبری را بیان می‌کند جمله خبری نامیده می‌شود. مثال: فردا سالگرد پیروزی مردم نیکاراگوئه است. جمله‌ای که در آن پرسشی باشد جمله پرسشی نامیده می‌شود.
مثال: فردا چه روزی است؟ جمله‌ای که در آن فرمانی داده شده است جمله امری خوانده می‌شود.
مثال: همه در جای خود بایستند. جمله‌ای که عاطفه‌ای را به همراه داشته باشد جمله عاطفی یا تعجبی نامیده می‌شود.
مثال: چه باغ باصفایی!
برای دیدن آموزش مفاهیم درسی پایه پنجم و ششم ابتدایی 1 کلیک کنید
انواع صفت در زبان فارسی
صفت چیست؟
صفت مقوله ی واژگانی است که هسته ی گروه صفتی واقع می شود. صفت کلمه یا عبارت و یا جمله ای است که با اسم یا جانشینان آن می آید تا ویژگی آن را بیان کند یا مطلبی به مفهوم آن بیفزاید.
صفت از نظر تقدم و تاخر نسبت به موصوف خود بر دو قسم است: صفت پیشین و صفت پسین.
صفت های پیشین عبارتند از: صفت اشاره، صفت پرسشی، صفت تعجبی، صفت مبهم، صفت عالی.
صفت های پسین عبارتند از: صفت شمارشی ترتیبی و صفت بیانی.
صفت از نظر درجه بندی به سه دسته تقسیم می شود: صفت مطلق و صفت تفضیلی و صفت عالی.
صفت مطلق پایه ی صفت است که بااضافه کردن «تر» و «ترین» به پایان آن، می توان صفت های تفضیلی و عالی ساخت؛ مانند: زیباتر و زیباترین.
صفت اشاره
واژه های «این»، «آن»، «همین»،«همان»، «چنین» و «چنان» که پیش از هسته قرار می گیرند و برای اشاره به اسم به کار می روند، به اعتبار همراهی با موصوف، صفت خوانده می شوند؛ مانند:
با ما گفته بودند
آن کلام مقدس را
با شما خواهیم آموخت. (شاملو، ص 124)
صفت اشاره با اسم ذکر می شود، برخلاف ضمیر اشاره که جانشین اسم می شود. صفت اشاره به هر نوع اسم یا صفتی که جانشین اسم باشد، می پیوندد.
صفت پرسشی
واژه های: کدام، چه، چند، چطور، چگونه، چقدر و … در صورتی که قبل از اسم قرار بگیرند و از چگونگی، مقدار، جنس، زمان و تعداد موصوف پرسش کنند، صفت پرسشی اند.
به راستی
صلت کدام قصیده ای
ای غزل؟
ستاره باران جواب کدام سلامی
به آفتاب
از دریچه ی تاریک (شاملو، ص 435)
صفت تعجبی
واژه های «عجب»، «چه»، «چقدر» و … اگر با اسم بیایند و مفهوم تعجب، کثرت، شگفتی و شدت تعجب گوینده را در مورد خصوصیتی از موصوف با آهنگ تعجبی بیان دارند، صفت تعجبی اند؛ مانند: چه هوایی! چه گلی!
صفت تفضیلی (برتر)
صفت برتر صفتی است که موصوف خود را در قیاس با موصوف دیگر توصیف می کند و نتیجه ی مقایسه را بیان می دارد. نشانه ی این صفت «تر» است که به صفت مطلق افزوده می شود. صفت برتر به متمم نیاز دارد و متمم صفت برتر با «از»، «که» و «تا» به صفت برتر افزوده می شود.
گل مریم خوشبوتر از گل بنفشه است.
گاهی متمم صفت تفضیلی ذکر نمی شود و آن را می توان به قرینه شناخت؛ مانند:
همیشه افراد کوشاتر (از دیگران) موفق تر (از دیگران) هستند.
صفت هایی که تغییر کم و بیشی می پذیرند، می توانند با پسوند «تر» بیایند و دلالت بر مفهوم بیشتری، یا برتری و تفضیل کنند.
گاهی نمی توان برای صفت تفضیلی متممی را تصور نمود؛ مانند:
با صرف وقت بیشتر می توان موفق تر شد.
واژه های «به. بیش. کم. جلو.عقب. پیش. افزون» و امثال آن گاهی تنها با «از» و بدون «تر» به متمم خود افزوده می شوند. این در صورتی است که این واژه ها نقش مسند را ایفا نمایند؛ مانند: او کم از دوستش نیست.
صفت عالی (برترین)
صفت عالی صفتی است که نتیجه ی مقایسه ی یک موصوف را با چند عنصر مشابه آن ها بیان می دارد. صفت عالی را در فارسی از صفت تفضیلی و پسوند «ین» می سازند. در متون کهن «ینه» نیز نشانه ی صفت عالی یا برترین است؛ مانند: «بهین و بهینه»، «کمین و کمینه» و «مهین و مهینه»
برای دریافت نمونه سوالات فارسی پنجم و ششم کلیک کنید
نهاد و گزاره چیست؟
نهاد:
کلمه یا گروهی از کلمات است که درباره آن خبری می دهیم. نهاد صاحب خبر است. به عبارت دیگر نهاد قسمتی از جمله است که درباره آن خبری می دهیم.
گزاره:
خبری است که درباره نهاد داده می شود. به عبارت دیگر گزاره، بخش اطلاع دهنده خبر است. هر گزاره یک فعل دارد
برای دیدن بقیه به ادامه مطلب مراجعه نمایید
در جمله های زیر:
- علی آمد
علی نهاد و آمد گزاره است
- هوا روشن شد
هوا نهاد و روشن شد گزاره است
- آقای ناظم نامه را به محمود داد
آقای ناظم نهاد و نامه را به محمود داد گزاره است
در بیشتر جمله ها نهاد پیش از گزاره می آید.
هر گزاره یک فعل دارد
نهاد در بیشتر اوقات با فعل خود مطابقت دارد. یعنی اگر نهاد مفرد باشد فعل نیز مفرد است و اگر نهاد جمع باشد فعل نیز جمع است مانند مثال زیر
زنبور عسل شیره گلها را می مکد.
زنبور عسل (نهاد) مفرد است و می مکد (فعل) نیز مفرد است.
زنبورهای عسل شیره گل ها را می مکند.
زنبورهای عسل (نهاد) جمع است و می مکند (فعل) نیز جمع است.
نهاد اجباری:
شناسه را نهاد اجباری می گوئیم. نهاد اجباری همیشه همراه با فعل است. به عبارت دیگر شناسه نشانه فعل است و شخص فعل را تعیین می کند
آموزش مفاهیم درسی پایه پنجم و ششم ابتدایی 2
روش های تشخیص ترکیب وصفی (موصوف و صفت) از ترکیب اضافی (مضاف و مضاف الیه)
هرگاه دو کلمه به وسیله ی « ــِ » به هم اضافه شوند ترکیب می سازند. مثل:
– دستِ پاک
– کوهِ بلند
– کتابِ فارسی
– چشم ِمن
– خودروی زیبا
– دخترِ ایرانی
– الماسِ درخشان
همه ی مثال های بالا ترکیب هستند. ولی نوع هر یک با دیگری فرق دارد که در ذیل روش تشخیص آن ها آورده می شود. قبل از آن بهتر است بدانیم که:
نکته: هرگاه آخر کلمه ی اول این سه حرف «و – ا- ه »باشد هنگام اضافه شدن به هم دیگر بجای کسره « -ِ » ، «ی» می گیرند. مثل:
هوا – هوای تهران
آهو – آهوی وحشی
خانه – خانه ی بزرگ
روش های تشخیص
1- کسره بین دو کلمه را حذف می کنیم سپس بعد از کلمه ی اول ویرگول می گذاریم و در آخر فعل (است) قرار می دهیم. اگر عبارت معنی داد ترکیب وصفی و اگر معنی نداد ترکیب اضافی است.
مثال
اتاقِ تمیز – اتاقْ ، تمیز است: چون معنی دارد ترکیب وصفی است یعنی کلمه ی اتاق «موصوف» و کلمه ی تمیز «صفت» است.
اتاقِ مدیر – اتاقْ، مدیر است: چون معنی ندارد ترکیب اضافی است یعنی کلمه ی اتاق «مضاف» و کلمه ی مدیر «مضاف الیه» است.
2- به آخر کلمه ی دوم (تر) اضافه کنید اگر عبارت معنی داد ترکیب وصفی است. و اگر معنی نداد ترکیب اضافی است.
مثال
مادرِ دلسوز – مادرِدلسوزتر: چون معنی دارد ترکیب وصفی است یعنی کلمه ی مادر «موصوف» و کلمه ی دلسوز «صفت» است.
مادرِ من – مادرِ من تر: چون معنی ندارد ترکیب اضافی است یعنی کلمه ی ماد «مضاف» و کلمه ی من «مضاف الیه» است.
3- کلمه ی بسیار را در وسط دو کلمه قرار می دهیم؛ اگر عبارت معنی داد ترکیب وصفی است. و اگر معنی نداد ترکیب اضافی است.
شهرِ تمیز – شهرِ بسیار تمیز: چون معنی دارد ترکیب وصفی است یعنی کلمه ی شهر «موصوف» و کلمه ی تمیز « صفت » است.
شهرِ تکاب – شهرِ بسیار تکاب: چون معنی ندارد ترکیب اضافی است یعنی کلمه ی شهر «مضاف» و کلمه ی تکاب «مضاف الیه» است.
4 –کلمه ی «ی» را در آخر کلمه ی اول اضافه می دهیم؛ اگر عبارت معنی داد ترکیب وصفی است. و اگر معنی نداد ترکیب اضافی است.
مثال : دستِ تمیز- دستی تمیز: چون معنی دارد ترکیب وصفی است یعنی کلمه ی دست «موصوف» و کلمه ی تمیز «صفت» است.
کیفِ حسن – کیفی حسن: چون معنی ندارد ترکیب اضافی است یعنی کلمه ی کیف «مضاف» و کلمه ی حسن «مضاف الیه» است.
آموزش مفاهیم درسی پایه پنجم و ششم ابتدایی 2