آموزش مفاهیم درسی پایه پنجم و ششم ابتدایی 1
فعل ساده و مرکب
فعل مرکب
فعلی است که از همراهی یک فعل باکلمه ای دیگر به وجود می آید ومعنی تازه ای رادر ذهن تداعی می کند:
مثال : نق می زند ،زورزد ،طعنه می زند ،چانه می زند ، لاف می زند
آگاه می سازد ،با خبر می سازد
غصه می خورد، سوگند می خورد ،غم می خورد ،قسم می خورد
اشاره می کند ،کشف می کند ،کوشش می کند ،خنده می کند
روش تشخیص فعل ساده از مرکب
احساس خوشایندی به من دست داد . مادر به فرزندش غذا داد
– برای تشخیص نوع فعل ها دردوجمله ی بالا حرف (را) را در میان فعل ها قرار می دهیم
الف) احساس خوشایندی به من دست را داد .
ب)مادر به فرزندش غذارا داد
جمله ی اول با اضافه کردن (را) بی معنی می شود ،پس فعل مرکب است .
جمله ی دوم با اضافه کردن (را ) معنای خودرا حفظ می کند ،پس فعل ساده است.
. برای تشخیص فعل های مرکب از ساده یک روش دیگر هم وجود دارد
الف :علی کار کرد . ب: علی امانت را دریافت کرد
اگر به جمله ی اول (ها ) یا (ی نکره ) اضافه کنیم ،جمله تغییر نمی کند.
علی کارها کرد . یا علی کاری کرد . ——– پس فعل ساده است
اما اگر به جمله دوم اضافه کنیم بی معنی می شود .
علی امانت را دریافت ها کرد . علی امانت را دریافتی کرد .(فعل مرکب) )
برای دریافت نمونه سوالات کلاس پنجم و ششم ابتدایی کلیک کنید
فعل ربطی چیست؟
فعل تام و ربطی
فعل تام: بیشتر فعل هایی که در زبان به کار می بریم مانند خوردن، رفتن، دیدن و جز آن ها بر وقوع کاری مخصوص یا داشتن حالتی مخصوص دلالت می کنند را فعل تام یا خاص گویند.
فعل ربطی یا عام: فعل هایی هستند که معنی کامل ندارند و فقط برای “نسبت دادن چیزی به چیزی” به کار می روند و معنای آن ها با آوردن صفت یا کلمه ای دیگر کامل می شود مانند “است” .
هوا روشن است.
هنوز هوا باز نشده. باز معنی فعل “نشده” را کامل کرده است.
معروف ترین فعل های ربطی: بودن، شدن، و است و مشتقات آن. گشتن و گردیدن هم اگر به معنای شدن به کار رود ربطی است:
راه علی آباد هنوز آسفالت نگردیده.
کنایه چیست؟
کنایه
کنایه در لغت به معنای پوشیده سخن گفتن است و در اصطلاح سخنی است که دارای دو معنی دور و نزدیک است . که معنی نزدیک آن مورد نظر نیست اما گوینده جمله را چنان ترکیب می کند و به کار می برد که ذهن شنونده از معنی نزدیک به معنی دور منتقل می شود.
نکته: در کنایه الفاظ همه حقیقی اند اما مقصود گوینده معنای حقیقی و ظاهری آن نیست.
نکته: کنایه معمولا در یک جمله یا یک ترکیب به کار می رود .
مثال ۱ : هنوز از دهن بوی شیر آیدش.
توضیح: کنایه از این که هنوز بچه است و بارز ترین نشانه ی بچگی همان شیر خوردن است .
مثال ۲ : که رهام را جام باده است جفت.
توضیح :کنایه از این که رهام عیاش و خوشگذران است و مرد جنگ نیست.
مثال ۳: بباید زدن سنگ را بر سبوی.
توضیح: سنگ را بر سبو زدن کنایه از آزمایش و امتحان کردن است.
عباراتی نظیر : دست و پا کردن ، روی کسی را به زمین انداختن ، شکم را صابون زدن ، بند از بند گشودن ، زبان در کشیدن ، عنان گران کردن ، دهان دوختن ، پای در دامن آوردن ، سر زخاک بر آوردن ، دست ندادن ، دست به سیاه و سفید نزدن ، دست روی دست گذاشتن و …همه کنایه هستند
آموزش مفاهیم درسی پایه پنجم و ششم ابتدایی 1
جمله معترضه چیست؟
جمله معترضه :
جمله ای است که در ضمنِ جمله اصلی می آید و اگر آن را حذف کنیم خللی در معنا و مفهوم جمله اصلی پدید نمی آید؛ودربین دوخط تیره می آید– –
جمله معترضه بر دو نوع است :
1- دعایی. مانند: «جواد – خدا حفظش کند – جوان مؤدّبی است». (در این عبارت، جمله «خدا حفظش کند» معترضه است).
2- توضیحی : سعدی – بزرگترین سجع نویس ایرانی – در قرن هفتم می زیست
فرق جمله معترضه و بدل :
– جمله معترضه جمله است ولی بدل جمله نیست
– جمله معترضه بین دو خط فاصله می آید ولی بدل بین دو ویرگول
ارکان تشبیه
شرح ارکان تشبیه
۱-(طرف اول) مشبّه: کلمه‌ای است که آن را به چیز دیگر مانند کرده‌اند.
مثال برای مشبّه می شود : چون رود می گذرد عمر ما
۲-طرف دوم (مشبه به) : آنچه که مشبه را به آن تشبیه می کنیم.
مثال برای مشبه به می شود : چون رود می گذرد عمر ما
۳-ادات تشبیه: به اداتی که نشانگر تشبیه هستند، ادات تشبیه گفته می‌شود. پرکاربردترین این ادات عبارت‌اند از: «مانند، مثل، همانند، به‌سان، چون، چو، به کردار، پنداری، گویی، به رنگ، به شکل، به اسلوب و…».
مثال برای ادات تشبیه می شود : چون رود می گذرد عمر ما
۴-وجه شبه: آنچه موجب می شود مشبه را به مشبه به تشبیه کنیم ( صفت مشترک).
مثال برای وجه شبه یا وجه تشبیه به می شود : چون رود می گذرد عمر ما
بدنه جمله تشبیه را بهتر بشناسید
- مشبه: چیزی یا کسی که میخواهیم آن را به کسی یا چیزی دیگر مانند کنیم.
- مشبه به:چیز یا کسی که مشبه را به آن مانند می کنیم.
- وجه شبه:ویژگی های مشترک بین مشبه و مشبه به (البته می تواند یک عدد هم باشد).
- ادات تشبیه:لغات و کلماتی که نشان دهنده پیوند شباهت هستند.
مثال برای تشخیص صحیح تشبیه در جمله:
در جمله امام حسین (ع) در هدایت چون نور بود مشبه، تشبیه، وجه تشبیه، مشبه به، مشخص شده اند.
امام حسین (ع) در هدایتچون نور بود.
امام حسین(ع):مشبه – چون:ادات تشبیه – در هدایت:وجه شبه – نور:مشبه به
تلمیح چیست؟
تلمیح در لغت به معنای «به گوشۀ چشم نگریستن» است و در اصطلاح، اشاره به آیه، حدیث، مَثَل، داستان یا شعری مشهور با حداقل كلمات است تا با تداعی شدن آنها مقصود گوینده واضح‌تر شود. به تلمیح «ارسال ملیح» نیز گفته‌اند؛ مانند بیت:
جهان پیر است و بی‌بنیاد از این فرهادكش فریاد
كه كرد افسون و نیرنگش ملول از جان شیرینم
كه به داستان شیرین و فرهاد اشاره دارد.
در تلمیح دو صنعت تشبیه و تناسب (مراعات النظیر) وجود دارد؛ بین مطلب گوینده و آنچه به آن اشاره می‌كند، وجه شبه و بین اجزای داستان تناسب وجود دارد؛ مانند این بیت حافظ:
سوخـتم در چاه صــبر از بهر آن شــمع چـگل
شـاه تركان فارغ است از حال ما كو رستمی
كه بین عاشق شدن و رنج‌های گوینده و رنج بیژن در عشق منیژه شباهت و بین چاه و چگل و شاه تركان و رستم تناسب وجود دارد.شاعران در استفاده از تلمیح در یك سطح نیستند؛ كاربرد آن به عوامل متعددی از جمله اطلاعات میان علمی و فرهنگی شاعر بستگی دارد. لازمۀ دریافت تلمیح نیز اشتراك فرهنگی و اشتراك اطلاعات گوینده و شنونده است.
تلمیح گاه آشكار است، مانند:
یوسف گم گشته بازآید به كنعان غم مخور
و گاه مبهم، مانند:
این مــگر آن حــكم باشــگونۀ مصر است
كه شنونده با تأمل بسیار در می‌یابد كه شاعر به داستان یوسف و زلیخا و زندانی شدن غیر عادلانۀ یوسف اشاره كرده است.
آرایه مراعات نظیر یا تناسب
مراعات نظير چيست ؟
آوردن واژه هايي از يک مجموعه است که با هم تناسب دارند .
خود آزمايي
در شعرها و عبارت هاي زير ، آرايه ي مراعات نظير را بيابيد و مشخص کنيد که تناسب واژه ها از چه جهت است ؟
ابر و باد و مه و خورشيد و فلک در کارند تاتواني به کف آري و به غفلت نخوري
مراعات نظير و از نظر مکاني با هم تناسب دارند . / نان ، خوردن ، همراهي
(سعدي)
شعاع آفتابم من، اگر در خانه ها گردم عقيق و زر و ياقوتم ، ولادت ز آب و طين دارم
مراعات نظير – از نظر جنس / همراهي
(مولوي)
دردي است درد عشق که هيچش طبيب نيست گر دردمند عشق بنالد ، غريب نيست
مراعات نظير در همراهي واژه ها.
(سعدي)
حافظ از باد خزان در چمن دهر مرنج فکر معقول بفرما گل بي خار کجاست
همگي کلمات خط کشيده شده مراعات نظير در همراهي واژه ها دارد .
(حافظ)
سر نيزه و نام من مرگ توست سرت را ببايد زتن دست شست
مراعات نظير و از نظر همراهي کلمات با هم تناسب دارند .
(فردوسي)
آموزش مفاهیم درسی پایه پنجم و ششم ابتدایی 1