فعل و ساختمان آن در فارسی ابتدایی

فعل و ساختمان آن در فارسی ابتدایی
در زبان فارسی فعل از جهت ساختمان به 5 دسته تقسیم می‌شود:

فعل ساده:

فعلی است که مصدر آن بیش از یک کلمه نباشد.

فعل پیشوندی:

فعلی است که از یک پیشوند و یک فعل ساده ساخته شده باشد.

فعل مرکب:

فعلی است که از یک صفت یا اسم با یک فعل ساده شاخته شده و یک معنی کامل را برساند.

فعل پیشوندی مرکب:

از ترکیب یک اسم، یک پیشوند و یک فعل ساده ساخته می‌شود.

عبارت فعلی:

فعلی است که به صورت دسته‌ای از کلمه هاست و معمولاً حرف اضافه نیز دارد.

تفکیک فعل های ساده و مرکب

در مقطع ابتدایی تشخیص دو فعل ساده و مرکب و تفکیک آنها اهمیت بیشتری دارد؛ که به اختصار این دو شاخه توضیح داده می‌شوند:

فعل ساده:

فعلی است که از یک جزءتشکیل شده باشد؛ یعنی به دلیل همراه شدن با کلمه ای دیگر مفهوم اصلی آن عوض نشده باشد.

مثال :مشت می زند (زدن ). تنه می زند (زدن). خانه می سازند (ساختن ). نان می خورد (خوردن).

فعل مرکب:

فعلی است که از همراهی یک فعل باکلمه ای دیگر به وجود می آید ومعنی تازه ای را در ذهن تداعی می کند.

مثال : نق می زند، زورزد، طعنه می زند، چانه می زند، لاف می زند
آگاه می سازد، با خبر می سازد
غصه می خورد سوگند می خورد، غم می خورد، قسم می خورد
اشاره می کند، کشف می کند، کوشش می کند، خنده می کند

مطالب مرتبط: آموزش مبحث فعل فارسی ششم ابتدایی

روش تشخیص فعل ساده از مرکب:

الف) احساس خوشایندی به من دست داد. ب) مادر به فرزندش غذا داد.

1- برای تشخیص نوع فعل ها در دو جمله ی بالا حرف (را) را در میان فعل ها قرار می دهیم.

الف: احساس خوشایندی به من دست را داد. ب) مادر به فرزندش غذارا داد.

جمله ی اول با اضافه کردن (را) بی معنی می شود، پس فعل مرکب است .
جمله ی دوم با اضافه کردن (را) معنای خود را حفظ می کند، پس فعل ساده است.

2- برای تشخیص فعل های مرکب از ساده یک روش دیگر هم وجود دارد.

الف: علی کار کرد. ب: علی امانت را دریافت کرد.

اگر به جمله ی اول (ها) یا (ی نکره) اضافه کنیم، جمله تغییر نمی کند.

علی کارها کرد. یا علی کاری کرد. ——– پس فعل ساده است.
اما اگر به جمله دوم اضافه کنیم بی معنی می شود.
علی امانت را دریافت ها کرد. علی امانت را دریافتی کرد. (فعل مرکب)

فعل و ساختمان آن در فارسی ابتدایی
ششم ابتدایی